Yaşlılarda ve yatağa bağımlı hastalarda aspirasyon pnömonisi, mide içeriği, yiyecek, sıvı veya yabancı maddelerin yanlışlıkla akciğerlere kaçması sonucu oluşan bir akciğer enfeksiyonudur. Bu durum, solunum yollarında iltihaba ve enfeksiyona yol açarak ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.
Yaşlılarda ve yatağa bağımlı hastalarda aspirasyon pnömonisi çok daha sık görülür. Zira bu sorunun yutma güçlüğü çeken, bilinç kaybı olan kişilerde ortaya çıkma riski daha fazladır. Tedavi genellikle antibiyotikler ve destekleyici tedavi yöntemlerini içerir. Şiddetli vakalarda hastanede yatış ve yoğun bakım gerekebilir. Aspirasyon pnömonisinden korunmak için yüksek risk altındaki bireylerin yutma terapisi alması, doğru beslenme pozisyonlarında yemek yemesi ve reflü gibi altta yatan sağlık sorunlarının tedavi edilmesi önemlidir.
Solunum Yoluna Madde Kaçma Nedenleri
- Yutma ve öksürük refleksini ve yutma kaslarını zayıflatan durumalar (ileri yaş, kas ve sinir harabiyeti yapan nörolojik hastalıklar, inme, kafaiçi kanama vs.)
- Diyabetik ülserler
- Hareket kısıtlılığı, yatağa bağımlı olma durumu
- Mide boşalmasını geciktiren durumlar
- Mide kapağının mide içeriğinin kaçmasını engelleyemeyecek kadar gevşemesine neden olacak durumlar (Gastrik reflü)
- Ağız içi hijyeni bozan durumlar
Sağlıklı bireyde solunum yoluna kaçan maddelerin miktarının az olması normal ağız florasında bulunan bakteriyel hastalık yapma gücünün düşük olması, öksürme fonksiyonunun ve diğer savunma mekanizmaları nedeni ile akciğer zararlanmaları daha az görülür. Ancak bunlardan birinde bozukluk olursa yabancı cisim nedeni ile akciğer zararlanması görülür ki buna Aspirasyon Pnömonisi denilir. Akciğere yabancı cisim için kolaylaştırıcı koşul yaratan durumlar, bilinç düzeyinde değişiklikler sonucunda öksürük refleksinde azalma, nörolojik hastalıklar sonucu oluşan yutma zorluğu, üst mide- barsak sistemi tutan hastalıklar başta olmak üzere pek çok girişimlere bağlı olarak da aspirasyon gelişebilir. Aspirasyon pnömonisi ile ilişkili risk faktörleri;
- Yaş önemli bir risk faktörüdür. Yaşlılarda yutma ve öksürük refleksinin bozukluğuna bağlı olarak aspirasyon riskinin arttığı düşünülmektedir
- Kötü ağız hijyeni
- Beslenmede başkasına bağımlılık
- Akciğer hastalıkları
- Eşlik eden diğer hastalıklar hastalıklar ve ilaçlar
- Geçirilmiş felç
- Alkol kullanımı
- Yutma zorlukları
Korunma
Hastanın durumunun doğru tespit edilmesi gerekir. Yutma refleksi var ise diğer risk faktörleri dikkate alınır düzeltilebilecek olan faktörler düzeltilir. Ağız hijyeni sağlanır. Varsa reflü tedavisi yapılır. Hasta mutlaka dik ve oturur pozisyonda beslenir. Gıdalar kolay yutulabilir kolay sindirilebilir gıdalardan seçilir. ihtiyaç halinde yutma fizyoterapisi tedavisi alınır. Yutmanın olmadığı veya geliştirilemeyeceği düşünülen durumlarda ağızı kullanmadan direkt mideye ulaşılarak beslenme( Nazogastrik sonda veya PEG aracılığı ile) yoluna hızla gidilmelidir.