Terminal dönem hastalıklarda palyatif yaklaşım, hastaların yaşam kalitesini artırmayı hedefleyen bütüncül bir bakış açısıdır. Bu yaklaşım, ağrı ve diğer semptomların yönetimi, duygusal ve psikolojik destek sağlar. Hastaların ve ailelerinin ihtiyaçlarına göre bireysel tedavi planları oluşturulur.
Terminal dönem hastalıklarda palyatif yaklaşım, sadece fiziksel semptomları değil, aynı zamanda hastaların psikolojik ve sosyal ihtiyaçlarını da karşılar. Bu, hastaların kendilerini daha güvende ve desteklenmiş hissetmelerine yardımcı olur. Palyatif bakım ekipleri, doktorlar, hemşireler, sosyal hizmet uzmanları ve ruhsal danışmanlardan oluşur. Bu ekipler, hastaların bireysel ihtiyaçlarına odaklanarak kapsamlı bir bakım sağlar. Ayrıca, hastaların evde veya hastanede bakım alabilmeleri için esneklik sunar. Bu, hastaların ve ailelerinin bu dönemi daha huzurlu geçirmelerine yardımcı olur.
Hastanın palyatif tedavi kapsamına alınma kararı öncesinde hasta ve yakınlarının ayrıntılı bilgilendirilmesi çok önemlidir. Genellikle hasta ve yakınlarının tanı ve süreç konusunda doğru bilgilendirilmesi konusunda eksiklikler yaşanmaktadır. Özellikle hastadan gerçek tanı ve süreç gizlenmekte sözde hasta morali yüksek tutulmaya çalışılmaktadır.
Bu şekilde terminal dönemdeki hastanın hekiminden ve tedaviden beklentisi ile süreç uyuşmamaktadır. Buna bağlı hekime öfke, güvensizlik gibi duygular gelişmekte sürekli başka seçenekler aramak durumunda kalan hasta ve yakını maddi ve manevi olarak daha fazla hırpalanmaktadır. Hastalığın şifa şansı olmadığı bilgisine sahip olan hastanın kendisine sunulan tetkik ve tedavi seçeneklerini değerlendirme ve bu bağlamda kabul ya da reddetmesi daha sağlıklı olacaktır.
Terminal dönem hasta hakları konusu daha realist olarak tartışılması gerekmektedir.
Hastanın ve yakınlarının hastalığın seyri, hastanın bundan sonra yaşaması muhtemel sıkıntılar ve bu konuda yapılacaklar hakkında bilgi sahibi olması gerekir. Bu sayede oluşması beklenen sağlık probleminin yaratacağı sıkıntı azalır. Yaşadığı sağlık problemlerinin nedeni ve yapılacaklar hakkında bilgi sahibi olan hasta ve hasta yakınının süreci kontrolü daha kolay olacaktır. Palyatif tedavi süreci içinde hasta yakınları da psikolojik destek almalıdır. Hastasının evde yaşamının son evrelerinde yaşadığı sağlık problemlerine tanık olmak ve yaşadığı çaresizlik hasta yakınlarında psikolojik çökkünlük yaratabilir. Hastanın fiziksel kısıtlamasında ve psikolojik sıkıntılarındaki artma nedeni ile hasta yakınına olan ihtiyacı artmakta dolayısı ile hasta yakınının iş ve sosyal yaşamı aksamaktadır. Öncelikle hasta ve yakınlarının ölüme kadar olan bu süreci nerede tamamlamak istedikleri kararını vermeleri eğer bu süreç evde geçirilecekse sürecin kaliteli ve daha az travmatik olması için hastanın bakımı ile ilgili evde profesyonel destek alınması gerekir.
Eğer bu süreci bir sağlık merkezinde geçirmek gibi bir istek varsa ülkemizde henüz palyatif bakım merkezleri ihtiyaca cevap verebilecek durumda olmadığı hastanelerin de tüm süreç boyunca hastayı yatırmalarının olanaksızlığı nedeni ile bunun zor olabileceği göz önüne alınmalı buna göre tedbir alınmalıdır.
Terminal dönem hasta bakımında profesyonel destek alınan sistemin multidisipliner (doktor, hemşire, psikolog, fizyoterapist, diyetisyen) bir sistem olması en doğru yaklaşımdır. Hastalıkta süreç ilerledikçe yeni gelişebilecek sorunlarda tecrübeli donanımlı bir ekip ile kontrol sağlanması daha kolaydır.
Olması muhtemel sağlık problemleri
- Bulantı-kusma
- Beslenememe
- Kilo Kaybı
- Tuvalet ihtiyacını yapamama ya da ishal
- Yutma güçlüğü
- Halsizlik-yorgunluk
- Kas zayıflığı ve buna bağlı hareket kısıtlılığı
- Solunum Sıkıntısı
- İdrar Yapamama veya idrar kaçırma
- Ağrı
- Yatak yaraları
- Ağız yaraları
- Kalp Ritm Bozuklukları
- Vücutta şişlikler ve renk değişiklikler
- Ateş
- Depresyon
- Şuur bulanıklığı
- Ajitasyon
- Uykusuzluk
- Görmede bulanıklık
- Kasılmalar
Tüm bu karmaşık bulguların gelişebileceğini öngörmek ve buna hazırlıklı olmak, geliştiği zaman bu kadar karmaşık problemle baş edebilme becerisini göstermek hasta ve ailenin sınırlarının çok ötesindedir. Konusunda deneyimli bir sistemin (Evde Bakım Merkezleri, Palyatif Bakım Merkezleri, Hospisler vs ) desteği ile bu dönem daha az travmatik atlatılmış olur.
