Burada Aspirasyon ile kast edilen ağız veya mide içeriğinin normalde olmaması gerektiği şekilde solunum yoluna geçişidir. Bu durum bazen sağlıklı bireylerde de görülür. Ancak genellikle vücudun kendi mekanizmaları ile buradan uzaklaştırılır. Bunun kişiye yaptığı zararlanma solunum yoluna kaçan materyalin miktarına, cinsine, vücudun verdiği yanıta ve olayın meydana gelme sıklığına bağlı olarak farklı şekillerde ortaya çıkmaktadır.
Bu tür solunum sistemi zararlanmalarının (Aspirasyon Pnömonisi) nedenleri ve yarattıkları klinik tablolar oldukça geniş kapsamlı bir konudur. Biz burada yatağa bağımlı hastalarda meydana gelen aspirasyon pnömonilerinin nedenlerini ve korunma yollarını anlatacağız.
Solunum Yoluna Madde Kaçma Nedenleri
- Yutma ve öksürük refleksini ve yutma kaslarını zayıflatan durumalar (ileri yaş, kas ve sinir harabiyeti yapan nörolojik hastalıklar, inme, kafaiçi kanama vs.)
- Diyabetik ülserler
- Hareket kısıtlılığı, yatağa bağımlı olma durumu
- Mide boşalmasını geciktiren durumlar
- Mide kapağının mide içeriğinin kaçmasını engelleyemeyecek kadar gevşemesine neden olacak durumlar (Gastrik reflü)
- Ağız içi hijyeni bozan durumlar
Sağlıklı bireyde solunum yoluna kaçan maddelerin miktarının az olması normal ağız florasında bulunan bakteriyel hastalık yapma gücünün düşük olması, öksürme fonksiyonunun ve diğer savunma mekanizmaları nedeni ile akciğer zararlanmaları daha az görülür. Ancak bunlardan birinde bozukluk olursa yabancı cisim nedeni ile akciğer zararlanması görülür ki buna Aspirasyon Pnömonisi denilir. Akciğere yabancı cisim için kolaylaştırıcı koşul yaratan durumlar, bilinç düzeyinde değişiklikler sonucunda öksürük refleksinde azalma, nörolojik hastalıklar sonucu oluşan yutma zorluğu, üst mide- barsak sistemi tutan hastalıklar başta olmak üzere pek çok girişimlere bağlı olarak da aspirasyon gelişebilir. Aspirasyon pnömonisi ile ilişkili risk faktörleri;
- Yaş önemli bir risk faktörüdür. Yaşlılarda yutma ve öksürük refleksinin bozukluğuna bağlı olarak aspirasyon riskinin arttığı düşünülmektedir
- Kötü ağız hijyeni
- Beslenmede başkasına bağımlılık
- Akciğer hastalıkları
- Eşlik eden diğer hastalıklar hastalıklar ve ilaçlar
- Geçirilmiş felç
- Alkol kullanımı
- Yutma zorlukları
Korunma
Hastanın durumunun doğru tespit edilmesi gerekir. Yutma refleksi var ise diğer risk faktörleri dikkate alınır düzeltilebilecek olan faktörler düzeltilir. Ağız hijyeni sağlanır. Varsa reflü tedavisi yapılır. Hasta mutlaka dik ve oturur pozisyonda beslenir. Gıdalar kolay yutulabilir kolay sindirilebilir gıdalardan seçilir. ihtiyaç halinde yutma fizyoterapisi tedavisi alınır. Yutmanın olmadığı veya geliştirilemeyeceği düşünülen durumlarda ağızı kullanmadan direkt mideye ulaşılarak beslenme( Nazogastrik sonda veya PEG aracılığı ile) yoluna hızla gidilmelidir.